Edited by Orietta Da Rold, Takako Kato, Mary Swan and Elaine Treharne

(University of Leicester, 2010; last update 2013)

http://www.le.ac.uk/ee/em1060to1220, ISBN 095323195X

The Production and Use of English Manuscripts 1060 to 1220

Takako Kato

London, British Library, Harley 863

London, British Library, Harley 863

The Production and Use of English Manuscripts: 1060 to 1220

© 2010-13 The Production and Use of

English Manuscripts 1060 to 1220 |

Ed. by ODR, TK, MS & ET, ISBN 095323195X |

Back to List of MSS and Descriptions

Continuous gloss to the Quicumque vult written in the Leofric Psalter

Date: s. xi3/4

Summary:

The Leofric Psalter. On fol. 107 is the Quicumque vult, which has a continuous Old English gloss beginning 'sƿa hƿa sƿa wile hal ƿesan toforan eallum | þearf ys þæt healde þone fulfremedan geleafan' (Holthausen 1942-43).

Manuscript Items:

  1. Item: fols 1*r-v

      Text Language: Latin

      Note: Jottings, in various late hands, include 'deus deus meus', 'O maria maris stella', and below that 'O maria maris stella'; Latin verse, a note on feria vi, saints' names, etc.

  2. Item: fols 1r-6v

      Text Language: Latin

      Note: Calendar (12c) with late obits added in margins.

  3. Item: fol. 7r

      Title: Verses on the Calendar

      Incipit (Latin): 'Aureus hac arte nonus formatur aperte....Linea sola tenet nemo sic esse refutet'

      Text Language: Latin

  4. Item: fol. 7v

      Rubric (initial): In festo Reliquiaruum Exoniensis ecclesie ad processionem

      Incipit (Latin): '[S]alue festa dies toto uenerabilis euo | Qua datur in sanctis gloria digna deo'

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  5. Item: fols 8r-98v/22

      Title: Gallican version of the psalms

      Text Language: Latin

  6. Item: fols 98v/23-99r/2

      Title: Explicit to the psalms and incipit to Psalm 151

      Rubric (initial): Explicit liber psalmorum habens uersus vˉcli | Hic psalmus proprię script[um] a dauid et extra numerum | cum pugnaui cum golia. Hic in ebreis codicibus non habetur. | Sed nec a lxx. interpretibus editus est et idcirco repundiandus.

      Text Language: Latin

  7. Item: fol. 99r/3-15

      Title: Psalm 151

      Incipit (Latin): 'Pusillus eram inter fratres meos'.

      Text Language: Latin

  8. Item: fol. 99r/16-99v/4

      Rubric (initial): Canticum isaie prophete

      Incipit (Latin): 'Confitebor tibi domine'

      Text Language: Latin

  9. Item: fols 99v/4-110r/8

      Rubric (initial): Canticum ezechię regis iudę.

      Incipit (Latin): 'Ego dixi in dimidio dierum meorum'

      Text Language: Latin

  10. Item: fol. 100r/9-100v/7

      Rubric (initial): Canticum annę.

      Incipit (Latin): 'Exultauit cor meum in domino'

      Text Language: Latin

  11. Item: fols 100v/8-101r/25

      Rubric (initial): Canticum moysi.

      Incipit (Latin): 'Cantemus domino gloriosę enim honorifi | magnificatus'

      Text Language: Latin

      Note: honorifi on erasure by another hand and underlined to signal deletion, magnifi- added; thus honorificatus › magnificatus.

  12. Item: fols 101v/1-102r/20

      Rubric (initial): Canticum abbacuc prophetae.

      Incipit (Latin): 'Domine audiui auditionem tuam'

      Text Language: Latin

  13. Item: fols 102r/20-104r/20

      Rubric (initial): Canticum moysi in deutro | nomio ad filios israhel

      Incipit (Latin): 'Audite caeli quae loquor'

      Text Language: Latin

  14. Item: fols 104r/21-105r/1

      Rubric (initial): Ymnus sancti uicetii aepiscopi

      Incipit (Latin): 'Te deum laudamus'

      Text Language: Latin

  15. Item: fol. 105r/2-105v/5

      Rubric (initial): Ymnus Trium puerorum.

      Incipit (Latin): 'Benedicite omnia opera domini domino'

      Text Language: Latin

  16. Item: fol. 105v/6-24

      Rubric (initial): Canticum zacharię prophetę

      Incipit (Latin): 'Benedictus dominus deus israhel'

      Text Language: Latin

  17. Item: fol. 106r/1-14

      Rubric (initial): Canticum Sanctę marię matris domini

      Incipit (Latin): 'Magnificat anima mea dominum'

      Text Language: Latin

  18. Item: fol. 106r/14-20

      Rubric (initial): Canticum Sancti Simeonis

      Incipit (Latin): 'Nunc dimittis seruum tuum domine'

      Text Language: Latin

  19. Item: fol. 106r/21-106v/3

      Rubric (initial): Incipit oratio dominica Secundum matheum.

      Incipit (Latin): 'Pater noster qui es in cęlis sanctficetur no | men tuum'

      Text Language: Latin

  20. Item: fol. 106v/1-16

      Rubric (initial): Incipit simbolum apostolorum.

      Incipit (Latin): 'Credo in deum patrem omnipotentem | creatorem cęli & terrę'

      Text Language: Latin

  21. Item: fols 106v/17-107r/5

      Rubric (initial): Ymnus angelicus

      Incipit (Latin): 'Gloria in excelsis seo'

      Text Language: Latin

  22. Item: fols 107r-v

      Title (C.11.8): Gloss to Canticles of the PsalterContinuous gloss to part of the Quicumque

      Incipit: (fol. 107r) sƿa hwa sƿa ƿile hal ƿesantoforan eallum | þearf ys þæt healde þone fulfremedan geleafab

      Explicit: (fol. 107v) god is of spede fæder ær ƿorulde akenned | man ys of edwiste moder on ƿorld

      Text Language: English

  23. Item: fols 107r/5-108r/19

      Rubric (initial): Incipit fides | catholica athanasii alexandriei episcopi

      Incipit: 'Quicumqueuult saluus esse ante omnia | opus est ut teneat catholicam fidem'[gloss:] 'swa hwa swa wile hal wesan toforan eallum | þearf ys þæt healde þone fulfremedan geleafan'

      Explicit (Latin): Finit.

      Text Language: Latin with English Gloss

      Note: The OE gloss stops after v. 31 (end of fol. 107v). The explicit occurs on the same line as the incipit to the next item.

  24. Item: fols 108r/20-108v/9

      Rubric (initial): oratio post psalterium.

      Incipit (Latin): 'Liberator animarvm | mundi redemptor iesu christe deus'

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  25. Item: fols 108v/9-111v/20

      Title: Litany, with closing petitions

      Rubric (initial): Incipit Letaniae

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  26. Item: fols 111v/20-112r/4

      Rubric (initial): preces

      Incipit (Latin): 'Pater noster. Et ne nos'

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  27. Item: fol. 112r/4-8

      Rubric (initial): Item

      Incipit (Latin): 'Et ueniat super nos'

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  28. Item: fol. 112r/8-112v/8

      Rubric (initial): Item preces

      Incipit (Latin): 'Ego dixi domine miserere mei'

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  29. Item: fol. 112v/8-19

      Rubric (initial): Oratio propria alicuius

      Incipit (Latin): 'Omnipotens et misericors deus'

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  30. Item: fol. 112v/19-23

      Rubric (initial): Alia

      Incipit (Latin): 'Deus cui proprium est parcere saluare & non perdere'

      Text Language: Latin

      Bibliography:

  31. Item: fols 112v/23-113r/3

      Rubric (initial): pro compunctione | lacrimarum

      Incipit (Latin): 'Omnipotens mitissime deus'

      Text Language: Latin

      Note: 'mitissime' on erasure

  32. Item: fol. 113r/4-9

      Rubric (initial): pro temptatione diabolica

      Incipit (Latin): 'Parce domine parce | peccatis meis'

      Text Language: Latin

  33. Item: fol. 113r/9-17

      Rubric (initial): pro fratribus | et sororibuset familia | ribus

      Incipit (Latin): 'Omnipotens sempiternę deus. qui es | misericordia inestimabilis'

      Text Language: Latin

  34. Item: fol. 113r/9-17

      Rubric (initial): alia

      Incipit (Latin): 'Deus qui caritatis dona per gratiam'

      Text Language: Latin

  35. Item: fol. 113r/23-113v/5

      Rubric (initial): pro salute uiuorum

      Incipit (Latin): 'Pretende domine fidelibus'

      Text Language: Latin

      Note: Heading obscured by sewing

  36. Item: fol. 113v/5-9

      Rubric (initial): pro inimicis.

      Incipit (Latin): 'Deus pacis caritatisque'

      Text Language: Latin

  37. Item: fol. 113v/9-11

      Rubric (initial): Oratio | contra hostes christiani nomi | nis.

      Incipit (Latin): 'Hostium nostrorum domine'

      Text Language: Latin

  38. Item: fol. 113v/12-15

      Incipit (Latin): 'Omnipotens deus christiani nominis inimicos'

      Text Language: Latin

  39. Item: fol. 113v/15-20

      Rubric (initial): pro pace

      Incipit (Latin): | 'Deus regnorum omnium regumque'

      Text Language: Latin

      Note: Heading partly illegible

  40. Item: fol. 113v/20-25

      Rubric (initial): pro iter agentibus

      Incipit (Latin): 'Deus qui diligentibus te misericordiam tuam'

      Text Language: Latin

      Note: Heading partly illegible

  41. Item: fol. 114r/1-6

      Rubric (initial): pro nauigantibus.

      Incipit (Latin): | 'Deus qui transtulisti patres | nostros'

      Text Language: Latin

  42. Item: fol. 114r/6-end of leaf

      Rubric (initial): Oratio | uniuersalis.

      Incipit (Latin): 'Pie et exaudibilis domine deus noster'

      Text Language: Latin

  43. Item: fol. 114v/1-8

      Rubric (initial): pro omnibus fidelibus defunctis

      Incipit (Latin): 'Deus cui proprium est'

      Text Language: Latin

  44. Item: fol. 114v/8-17

      Rubric (initial): Oratio ad personam patris.

      Incipit (Latin): | 'Domine deus pater omnipotens. qui consubstantia | lem'

      Text Language: Latin

  45. Item: fol. 114v/17-end of leaf

      Rubric (initial): Oratio ad personam filii

      Incipit (Latin): | 'Domine iesu christe fili dei uiui'

      Text Language: Latin

  46. Item: fol. 115r/1-10

      Rubric (initial): Oratio ad personam et spiritus sancti.

      Incipit (Latin): | 'Domine sancte spiritus. deus omnipotens qui coequalis et co | ęternus'

      Text Language: Latin

  47. Item: fol. 155r/10-21

      Rubric (initial): Oratio ad sanctam et indiuiduam trinitatem.

      Incipit (Latin): | 'Domine deus omnipotens eternę et ineffabilis sine fine'

      Text Language: Latin

  48. Item: fols 115r/21-115v/13

      Rubric (initial): Oratio ad sanctam crucem.

      Incipit (Latin): | 'Per gloriam et uirtutem sanctę crucis'

      Text Language: Latin

  49. Item: fol. 115v/13-end of leaf

      Rubric (initial): Oratio ad sanctam mariam

      Incipit (Latin): | 'Singularis meriti solo sine exemplo mater | uirgo sancta maria'

      Text Language: Latin

  50. Item: fol. 116r/1-8

      Rubric (initial): Oratio ad ordines angelorum.

      Incipit (Latin): 'Precor uos sancti angeli et archangeli'

      Text Language: Latin

  51. Item: fol. 116r/8-16

      Rubric (initial): Oratio ad apostolos.

      Incipit (Latin): | 'Sanctissimi apostoli domini mei'

      Text Language: Latin

  52. Item: fol. 116r/17-end of leaf

      Rubric (initial): Oratio ad sanctos innocentes.

      Incipit (Latin): | 'Sancti innocentes immo uirgines'

      Text Language: Latin

  53. Item: fol. 116v/1-9

      Rubric (initial): Oratio | ad martyres

      Incipit (Latin): 'Sancti martyres gloriosi qui fortes | extitistis'

      Text Language: Latin

  54. Item: fol. 116v/9-14

      Rubric (initial): Oratio ad confessores.

      Incipit (Latin): | 'Sanctissimi confessores qui in pace'

      Text Language: Latin

  55. Item: fol. 116v/14-end of leaf

      Rubric (initial): Oratio ad uirgines.

      Incipit (Latin): | 'Sanctę uirgines gloriosę quibus data est'

      Text Language: Latin

  56. Item: fol. 117r/1-8

      Rubric (initial): Oratio ad omnes sanctos.

      Incipit (Latin): | 'Rogo uos omnes sancti patriarchę et prophetę'

      Text Language: Latin

  57. Item: fol. 117r/8-14

      Rubric (initial): Item alia.

      Incipit (Latin): | 'omine deus omnipotens per intercessiones omnium | sanctorum tuorum'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed incipits to antiphons, etc., all in a smaller hand (ll. 15-18)

  58. Item: fol. 117r/19-21

      Rubric (initial): capitu la

      Incipit (Latin): 'Gaudete perfecti... uobiscum'

      Text Language: Latin

      Note: followed by incipits to hymns with neumed responses (ll. 21-22)

      Bibliography:

  59. Item: fol. 117r/23-25

      Rubric (initial): Collecta.

      Incipit (Latin): 'Exaudi quesumus domine gemitu populi'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (l. 25-fol. 117v/1)

  60. Item: fol. 117v/2-10

      Rubric (initial): Lectio .i.

      Incipit (Latin): | 'Primum quidem gratias ago deo'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 10-13)

  61. Item: fol. 117v/13-21

      Rubric (initial): Lectio .ii.

      Incipit (Latin): | 'Nolo autem uos ignorare fratres'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 21-24)

  62. Item: fols 117v/25-118r/6

      Rubric (initial): Lectio .iii.

      Incipit (Latin): | 'Reuelatur enim ira dei de cęlo super omnem'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 6-10)

  63. Item: fol. 118r/10-19

      Rubric (initial): Lectio .iiii.

      Incipit (Latin): | 'Quia cum cognouiss& deum. non sicut deum glorifica | uerunt'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 19-21)

  64. Item: fol. 118r/22-118v/5

      Rubric (initial): Lectio .v.

      Incipit (Latin): 'Qui commutauerunt ueritatem dei in mendacium'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 5-7).

  65. Item: fol. 118v/7-15

      Rubric (initial): Lectio .vi.

      Incipit (Latin): | 'Et sicut non probauerunt deum habere in notitia'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 15-18)

  66. Item: fol. 118v/18-24

      Rubric (initial): Lectio secundum euangelium sancti iohannis.

      Incipit (Latin): | 'In illo tempore'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 24-fol. 119r/1).

  67. Item: fol. 119r/2-9

      Rubric (initial): Lectio .viii.

      Incipit (Latin): 'Nunc autem quia bona est'

      Text Language: Latin

      Note: followed byneumed response (ll. 10-12)

  68. Item: fol. 119r/12-17

      Rubric (initial): Lectio .viiii.

      Incipit (Latin): | 'Porro taciani & martiani'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 17-21)

  69. Item: fol. 119r/21-119v/4

      Rubric (initial): In laudibus

      Incipit (Latin): | 'Mirabilis in excelsis'

      Text Language: Latin

      Note: In the same hand as that of response; neumed.

  70. Item: fol. 119v/4-6

      Rubric (initial): Capitula

      Incipit (Latin): | 'Caritas dei & dilectio maneat nobiscum'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 6-7)

  71. Item: fol. 119v/7-10

      Rubric (initial): Oratio

      Incipit (Latin): | 'Conserua quesumus domine populum tuum'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 10-14)

  72. Item: fol. 119v/15-16

      Rubric (initial): capitula

      Incipit (Latin): | 'Benedictus deus & pater omnipotens nos famulos tuę'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 21-22)

  73. Item: fols 119v/22-120r/2

      Rubric (initial): Lectio .ii.

      Incipit (Latin): 'Scimus quoniam iudicium dei est secundum ueritatem in eos'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (fol. 120r/2-5)

  74. Item: fol. 120r/5-14

      Rubric (initial): Lectio .ii.

      Incipit (Latin): | 'Secundum duritiam autem tuam'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 14-16).

  75. Item: fol. 120r/17-120v/23

      Rubric (initial): Lectio .iii.

      Incipit (Latin): 'Gloria & honor & pax omni operanti bonum'

      Text Language: Latin

      Note: followed by response (fols 120r/23-120v/3)

  76. Item: fol. 120v/3-6

      Rubric (initial): capitula.

      Incipit (Latin): | 'Nox precessit. dies autem appropinquabit'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 6-8)

  77. Item: fol. 120v/8-12

      Rubric (initial): collecta.

      Incipit (Latin): | 'Matutina supplicum uota quesumus domine propitius'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 12-15).

  78. Item: fol. 120v/15-17

      Rubric (initial): capitula

      Incipit (Latin): | 'Dominus autem dirigat corda nostra'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 17-18)

  79. Item: fol. 120v/18-22

      Rubric (initial): collecta.

      Incipit (Latin): | 'Exaudi domine famulos tuos'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 22-23)

  80. Item: fol. 120v/23-25

      Rubric (initial): Lectio .i.

      Incipit (Latin): | 'Si autem tu iudeus cognominaris & requiescis in lege'

      '& nosti uoluntatem eius & probas'

      Text Language: Latin

      Note: Ends imperfectly, followed by a loss of the central bifolium in the gathering.

  81. Item: fol. 121r/1

      Incipit (Latin): '...ad effundendum sanguinem'

      Text Language: Latin

      Note: Begins imperfectly, after a loss of two leaves after fol. 120. Followed by a neumed response (ll. 1-16)

  82. Item: fol. 121r/16-21

      Rubric (initial): Lectio .i.

      Incipit (Latin): | 'Quod deus incommutablis summus & ęternus | existat'

      Text Language: Latin

      Note: followed by response (ll. 21-25)

  83. Item: fol. 121r/25-121v/6

      Rubric (initial): Lectio .ii.

      Incipit (Latin): | 'Ac pro hoc quia in deo mutabilitas'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 6-9)

  84. Item: fol. 121v/9-15

      Rubric (initial): Lectio .iii.

      Incipit (Latin): | 'Nam de incommutabili deo scriptum est'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (fols 121v/16- 122r/6)

  85. Item: fol. 122r/7-14

      Rubric (initial): Lectio .i.

      Incipit (Latin): 'Dum ad hanc mutabilitatem toto affectu'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 14-18)

  86. Item: fol. 122r/19-23

      Rubric (initial): Lectio .ii.

      Incipit (Latin): 'Sicut per beatum iob dicitur'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (fols 122r/23- 122v/1).

  87. Item: fol. 122v/1-5

      Rubric (initial): Lectio .iii.

      Incipit (Latin): | 'In hoc namque quod de diuinę nature potentia | audiuimus'

      Text Language: Latin

      Note: follwed by neumed response (ll. 6022)

  88. Item: fols 122v/23-123r/7

      Incipit (Latin): 'Parce michi domine'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (ll. 7-12)

  89. Item: fol. 123r/13-23

      Incipit (Latin): 'Tedet animam meam uitę meę'

      Text Language: Latin

      Note: followed by neumed response (fols 123r/24- 123v/6)

  90. Item: fol. 123v/7-13

      Incipit (Latin): 'Manus tue domine fecerunt me & plasmauerunt me'

      Text Language: Latin

      Note: followed by response (ll. 14-25), ending incompletely.

Physical Description:

Object Description:

Form: Codex

Support: Parchment

Extent:

Foliation and/or Pagination: [i] + 125 + [ii] leaves, foliated 1*, 1-27, 27*-123.

Collation:

Condition:

As Pulsiano notes, 'leaves show signs of wear and are generally darkened throughout, with the gutters noticeably darkened. The last leaf is dirty and worn, suggesting that the book was without a cover for a while' (1996, p. 37). Some leaves are repaired by stitching; there are also some modern repairs.

Note:

Layout description:

Hand description:

Decoration Description:

Additions:

History:

Additional Information:

Administration Information:

Surrogates:

Bibliography: